Wayback machine – jak wykorzystać w swoim biznesie ?
„Wayback Machine”, czyli „Maszyna Czasu” (pełna nazwa: Internet Archive Wayback Machine), to internetowa usługa archiwizacji, której celem jest przechowywanie kopii stron internetowych w różnych momentach czasowych. Jest to projekt prowadzony przez organizację non-profit o nazwie Internet Archive, która działa na rzecz zachowania cyfrowego dziedzictwa i udostępniania zarchiwizowanych zasobów publiczności.
Idea „Wayback Machine” opiera się na tworzeniu tzw. „snapshotów” stron internetowych, czyli kopii ich zawartości w określonych momentach czasowych. To pozwala użytkownikom śledzić ewolucję stron internetowych, zobaczyć, jak się zmieniały, i przywracać zawartość z przeszłości.
Po co całe to śledzenie ?
Kupowanie tzw. wygasłych domen internetowych to częsta praktyka jeśli chce się zbudować tzw. zaplecze SEO którym pozycjonuje się w Google swoją stronę internetową, lub wręcz ,niektóre firmy szukają dobrej wygasłej domeny z historią powiązanej tematycznie ze swoją działalnością właśnie po to aby wykorzystać jej potencjał i zbudować na niej własną witrynę firmową. Ta pierwsza opcja (budowa zaplecza) jest jednak częstrrzą praktyką.
Główne cechy i funkcje „Wayback Machine”:
- Archiwizacja Stron Internetowych: Usługa przechowuje kopie stron internetowych z różnych okresów, pozwalając użytkownikom na odtworzenie ich zawartości w wybranym momencie.
Archiwizacja Stron Internetowych to kluczowa funkcjonalność, którą oferuje „Wayback Machine”. Polega ona na przechowywaniu kompleksowych kopii stron internetowych w różnych punktach czasowych, co umożliwia użytkownikom śledzenie ich zmian i ewolucji w dynamicznym środowisku internetowym. Dzięki temu procesowi, użytkownicy mogą cofać się w czasie i przywracać zawartość stron do konkretnych momentów w przeszłości.
W archiwizacji stron internetowych odgrywa kluczową rolę mechanizm tzw. „snapshotów” lub migawek. W momencie archiwizacji, „Wayback Machine” tworzy kompletną kopię witryny, która obejmuje tekst, obrazy, pliki multimedialne, style CSS oraz kod HTML. To nie tylko pozwala na zatrzymanie samej treści strony, ale także przechowywanie jej kontekstu wizualnego i technologicznego, co jest ważne dla pełnego zrozumienia danego momentu w historii strony.
Proces archiwizacji obejmuje pobieranie zawartości strony internetowej oraz zasobów powiązanych, takich jak skrypty JavaScript, arkusze stylów CSS czy obrazy. Te elementy są następnie przechowywane na serwerach „Wayback Machine”. Kluczową cechą tego procesu jest to, że archiwizowane kopie nie ulegają zmianie w czasie, co oznacza, że zawartość, jaką zobaczymy w danym momencie, jest wierną repliką tej, która była dostępna w momencie archiwizacji.
Ta możliwość odtwarzania i eksplorowania dawnych wersji stron internetowych ma wiele zastosowań. Badacze i naukowcy mogą śledzić ewolucję treści, projektów graficznych czy interakcji użytkownika, pozwalając na analizę trendów i zmian. Dla profesjonalistów z branży IT, archiwizacja stron może pomóc w badaniu historii zmian kodu źródłowego lub diagnostyce problemów technicznych. Dla mediów i dziennikarzy śledzenie zmian w treści strony może dostarczyć informacji o zmieniających się przekazach czy ukrytych modyfikacjach.
Jednak, mimo że archiwizacja stron internetowych jest niezwykle wartościowym narzędziem, warto pamiętać o jej ograniczeniach. Nie wszystkie strony są archiwizowane, zwłaszcza jeśli są prywatne, dynamiczne lub zabezpieczone hasłami. Ponadto, mimo że zarchiwizowane kopie stają się często publicznie dostępne, mogą istnieć pewne ograniczenia związane z prawami autorskimi czy prywatnością.
- Przywracanie Stron: Użytkownicy mogą przeglądać kopie archiwalne i przywrócić zawartość stron w danym punkcie czasowym.
Przywracanie Stron jest istotnym aspektem usługi „Wayback Machine”, który umożliwia użytkownikom nie tylko przeglądanie archiwalnych kopii stron internetowych, ale także przywracanie ich zawartości w konkretnych momentach w czasie. To narzędzie jest niezwykle przydatne w kontekście odtwarzania struktury i treści witryn internetowych w określonych punktach czasowych, co pozwala na eksplorację ich ewolucji oraz przywrócenie pierwotnego stanu.
Kiedy użytkownik decyduje się na przywrócenie konkretnej kopii archiwalnej, „Wayback Machine” pozwala na odtworzenie strony w dokładnie takim stanie, w jakim była w momencie archiwizacji. To obejmuje zarówno tekst, obrazy, multimedia, jak i strukturę kodu HTML oraz wszystkie związane z nią zasoby. Dzięki temu procesowi, użytkownik może w praktyce cofnąć się w czasie i zobaczyć stronę, jak była prezentowana w danym okresie.
Przywracanie Stron znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach. Dla naukowców i badaczy jest to narzędzie pozwalające analizować zmiany w treści witryn, monitorować rozwój różnych projektów czy obserwować trendy w projektowaniu graficznym. Dla specjalistów IT, przywracanie strony może być pomocne przy debugowaniu problemów technicznych, identyfikowaniu zmian w kodzie źródłowym czy analizowaniu zmian w konfiguracjach. Dla dziennikarzy i mediów, możliwość przywrócenia zawartości strony w określonych punktach czasowych pozwala na weryfikację faktów, obserwowanie ewolucji przekazów medialnych czy analizę zmian w artykułach.
Warto jednak zaznaczyć, że proces przywracania stron ma swoje ograniczenia. Nie wszystkie elementy witryny mogą być przywrócone w identycznym stanie, na przykład zasoby zewnętrzne, takie jak obrazy czy skrypty, mogą być niedostępne lub ulegać zmianom. Ponadto, zarchiwizowane kopie mogą nie uwzględniać interaktywnych elementów czy dynamicznych zawartości, co może wpłynąć na pełność odtworzenia strony. Pomimo tych ograniczeń, możliwość przywracania stron jest nadal niezwykle cennym narzędziem, które pozwala na podróż w przeszłość internetu i zrozumienie jego ewolucji.
- Badanie Historii Internetu: „Wayback Machine” pozwala na badanie zmian w zawartości strony, projektu graficznego czy struktury witryny w ciągu lat.
Badanie Historii Internetu przy użyciu narzędzia „Wayback Machine” stanowi cenne źródło informacji dla naukowców, badaczy, specjalistów IT oraz każdego zainteresowanego rozwojem i zmianami w świecie online. Dzięki tej usłudze możliwe jest zgłębianie procesu ewolucji stron internetowych, ich treści, projektów graficznych oraz układu, co przyczynia się do lepszego zrozumienia dynamiki rozwoju internetu i kształtowania się cyfrowego krajobrazu.
Badacze wykorzystują „Wayback Machine” do analizy zmian w zawartości witryn internetowych w odniesieniu do różnych dziedzin, takich jak polityka, nauka, kultura czy technologia. Przykładowo, naukowcy mogą prześledzić zmiany w przekazach medialnych na stronach wiadomości, identyfikować trendy w projektowaniu stron internetowych oraz zrozumieć, jakie wydarzenia i zmiany miały wpływ na prezentowane informacje.
Specjaliści IT korzystają z tej usługi w celu analizy zmian w kodzie źródłowym stron, identyfikowania potencjalnych błędów lub problemów technicznych oraz śledzenia aktualizacji i poprawek. Przywracanie poprzednich wersji witryn może pomóc w zrozumieniu, które zmiany były korzystne, a które mogły prowadzić do problemów.
Ponadto, badanie historii internetu przy użyciu „Wayback Machine” może być cenne w dziedzinach związanych z ochroną praw autorskich, prawa cyfrowego czy analizy trendów konsumenckich. Analizując ewolucję sklepów internetowych, stron artystycznych czy platform handlowych, można zrozumieć, jakie zmiany wizualne czy funkcjonalne były wprowadzane w celu przyciągnięcia klientów.
Jednym z głównych walorów badania historii internetu za pomocą tego narzędzia jest dostępność szerokiej gamy zarchiwizowanych stron internetowych, co pozwala na analizę nawet tych, które przeszły już modyfikacje lub zostały całkowicie wycofane z sieci. To umożliwia szeroką perspektywę badawczą oraz daje możliwość wglądu w to, jak internet ewoluował i rozwijał się na przestrzeni lat.
- Śledzenie Rozwoju Stron: Dzięki tej usłudze można monitorować, jakie zmiany i aktualizacje były wprowadzane na stronach internetowych w różnych okresach.
Śledzenie Rozwoju Stron za pomocą narzędzia „Wayback Machine” pozwala użytkownikom na niezwykle dokładne monitorowanie wszelkich zmian, które zachodzą na stronach internetowych w przekroju czasu. To narzędzie staje się nieocenionym wsparciem dla profesjonalistów z dziedziny IT, analityków stron internetowych oraz osób zajmujących się zarządzaniem treścią.
Poprzez regularne monitorowanie historii strony, można precyzyjnie śledzić, jakie zmiany i aktualizacje były wprowadzane w różnych okresach. To z kolei pozwala na zrozumienie, w jaki sposób strona ewoluowała, dostosowywała się do nowych trendów, technologii czy oczekiwań użytkowników.
Przykładowo, agencje marketingowe mogą korzystać z tej usługi, aby analizować skuteczność kampanii reklamowych lub promocyjnych. Śledzenie zmian w zawartości, układzie czy elementach interaktywnych pozwala na ocenę, jakie działania przynoszą najlepsze rezultaty i wpływają na konwersję.
Specjaliści ds. UX (User Experience) również znajdują wiele wartości w analizie historii strony. Obserwowanie, jakie zmiany w interfejsie użytkownika były wprowadzane na przestrzeni czasu, pozwala na zrozumienie, które elementy były skuteczne w poprawianiu doświadczenia użytkownika, a które mogły wpływać negatywnie.
Dla administratorów witryn internetowych „Wayback Machine” stanowi swego rodzaju lustrzane odbicie ewolucji ich prac. Przywracanie poprzednich wersji strony może być niezwykle przydatne w przypadku błędów czy problemów technicznych, pozwalając na cofnięcie się do momentu, w którym wszystko działało poprawnie.
W przypadku stron informacyjnych, naukowych czy edukacyjnych, śledzenie rozwoju stron pozwala na analizowanie, jakie treści były dodawane lub zmieniane, w jaki sposób podejście do prezentowania informacji ewoluowało, a także jakie reakcje to wywoływało wśród odbiorców.
Wreszcie, „Wayback Machine” stanowi cenne narzędzie dla osób zainteresowanych historią internetu oraz rozwojem technologicznym. Analizując, jak dawniej wyglądały strony internetowe, jakie technologie były wówczas wykorzystywane czy jakie trendy projektowe obowiązywały, można zrozumieć, jak dynamicznie i szybko internet zmieniał się na przestrzeni lat.
- Źródło Informacji: „Wayback Machine” jest używane jako źródło informacji w badaniach naukowych, dziennikarstwie śledczym czy prawie, umożliwiając dostęp do zarchiwizowanych danych.
„Wayback Machine” pełni istotną rolę jako cenne źródło informacji w różnych dziedzinach, w tym badaniach naukowych, dziennikarstwie śledczym i prawie. To narzędzie, umożliwiające dostęp do zarchiwizowanych danych, staje się punktem odniesienia dla profesjonalistów, którzy poszukują wglądu w historię i ewolucję treści dostępnych online.
W badaniach naukowych „Wayback Machine” pełni funkcję zbiorczego archiwum internetu, które może być wykorzystane do analizy zmian w treściach, trendów w projektowaniu stron oraz reakcji użytkowników na różne inicjatywy. Badacze mogą badać, jakie treści były dostępne publicznie w określonym czasie, w jaki sposób strony zmieniały się w odpowiedzi na wydarzenia społeczne, polityczne czy ekonomiczne. Dzięki temu narzędziu można prześledzić procesy ewolucji informacji i ich wpływ na percepcję użytkowników.
W dziennikarstwie śledczym „Wayback Machine” staje się niezastąpionym narzędziem przy badaniu źródeł informacji oraz analizie treści, które mogą być modyfikowane lub usuwane z sieci w celu zmiany narracji lub ukrycia pewnych faktów. Dziennikarze mogą sięgać po archiwalne kopie stron internetowych, by udokumentować pierwotną wersję artykułów, zdjęć czy dokumentów. To umożliwia odkrywanie zmian w informacjach oraz monitorowanie, jakie treści zostały usunięte lub zmodyfikowane po pewnym czasie.
W obszarze prawa „Wayback Machine” jest wykorzystywane jako źródło dowodów, które potwierdzają, co było dostępne online w określonym punkcie czasowym. Jest to szczególnie przydatne w przypadku spraw sądowych, gdy istnieje potrzeba udokumentowania treści na stronach internetowych lub w mediach społecznościowych w celu potwierdzenia faktów lub zamiarów. Dostęp do archiwalnych kopii stron może służyć jako argument w procesach prawnych lub konkretnych postępowaniach.
Ogólnie rzecz biorąc, „Wayback Machine” stanowi skarbnicę wiedzy i informacji, która jest coraz bardziej cenna w erze cyfrowego rozwoju. To narzędzie umożliwia przechowywanie i odtwarzanie historii internetu, co pozwala na badanie ewolucji treści, projektowania stron oraz oddziaływania zmian w środowisku online na różne dziedziny ludzkiej działalności.
- Zachowanie Cyfrowego Dziedzictwa: Projekt ma na celu zachowanie cyfrowego dziedzictwa internetu, które jest podatne na zanikanie w wyniku zmian technologicznych, awarii czy zamknięcia stron.
„Zachowanie Cyfrowego Dziedzictwa” jest jednym z kluczowych celów projektu „Wayback Machine”. W erze cyfrowej, coraz większa ilość informacji i treści jest tworzona, udostępniana i przetwarzana w przestrzeni internetowej. Jednakże wiele z tych treści jest podatnych na zanikanie z powodu zmian technologicznych, awarii systemów, zamknięcia stron czy nawet zapomnienia. W związku z tym, projekt „Wayback Machine” pełni rolę wirtualnego archiwum, które przyczynia się do zachowania cyfrowego dziedzictwa internetu.
W miarę jak technologie ewoluują, starsze strony internetowe i ich zawartość często tracą funkcjonalność lub stają się niedostępne na nowych platformach. To może prowadzić do utraty cennych informacji, zasobów kulturalnych i społecznych, które byłyby trudne do odzyskania. Projekt „Wayback Machine” działa jako mechanizm ochrony przed tą utratą, umożliwiając przechowywanie i udostępnianie kopii archiwalnych stron internetowych w różnych okresach czasowych. Dzięki temu użytkownicy mają możliwość cofnięcia się w czasie i odtworzenia treści, które mogłyby być trudno dostępne lub całkowicie utracone.
Projekt ten przyczynia się również do zachowania różnorodności perspektyw i informacji, które były dostępne w danym okresie. Strony internetowe są nie tylko nośnikiem faktów, ale również wyrazem kultury, opinii, trendów i wydarzeń społecznych. Dzięki „Wayback Machine” można zbadać, jakie treści były dominujące w przeszłości, jakie tematy były dyskutowane i jakie były reakcje społeczności na różne zdarzenia.
Wreszcie, projekt „Wayback Machine” przyczynia się do wzrostu dostępności wiedzy i informacji dla przyszłych pokoleń. Archiwalne kopie stron internetowych pozostają jako źródło odniesienia dla badaczy, studentów i wszystkich zainteresowanych w przeszłości internetu. Dzięki temu projektowi, historia internetu nie zostaje zapomniana, a wiedza i kultura przekazywane są dalej, nawet w obliczu dynamicznych zmian technologicznych i cyfrowych.
- Publiczny Charakter: Usługa jest dostępna publicznie i darmowo dla użytkowników, którzy mogą przeszukiwać i korzystać z zarchiwizowanych danych.
„Publiczny Charakter” projektu „Wayback Machine” odzwierciedla jego dostępność dla szerokiej publiczności. Usługa ta została stworzona z myślą o umożliwieniu użytkownikom na całym świecie dostępu do zarchiwizowanych danych i treści internetowych. Dzięki temu, każdy, kto posiada dostęp do internetu, może przeszukiwać i korzystać z archiwalnych kopii stron internetowych zgromadzonych w tym projekcie.
Decyzja o uczynieniu projektu „Wayback Machine” publicznym i bezpłatnym jest związana z ideą otwartego dostępu do wiedzy i informacji. Internet jest globalnym medium, które umożliwia łatwy i szybki dostęp do informacji z różnych zakątków świata. Dlatego projekt ten podąża za filozofią, że archiwalne treści internetowe powinny być również dostępne dla każdego, bez względu na pochodzenie, zainteresowania czy cel korzystania.
Ten publiczny charakter projektu „Wayback Machine” ma ważne implikacje dla nauki, edukacji, kultury i społeczeństwa jako całości. Badacze, studenci, dziennikarze, artyści i inne osoby zainteresowane historią i zmianami w treściach internetowych mogą korzystać z tej usługi jako narzędzia badawczego. Dostęp do archiwalnych danych internetowych może pomóc w analizowaniu zmian społecznych, trendów, ewolucji technologicznej i wielu innych aspektów.
Ponadto, publiczny charakter usługi „Wayback Machine” sprzyja także ochronie dziedzictwa cyfrowego. Dzięki przechowywaniu kopii archiwalnych stron internetowych, projekt ten przyczynia się do zachowania treści, które mogłyby być zagrożone przez awarie techniczne, zmiany technologii czy zanikanie stron. To z kolei pozwala na ochronę różnorodnych perspektyw i wiedzy zawartej w tych treściach dla przyszłych pokoleń.
W sumie, publiczny charakter projektu „Wayback Machine” to realizacja idei otwartości, dostępu do informacji i zachowania dziedzictwa cyfrowego dla dobra społeczeństwa jako całości.
- Wyzwania Techniczne: „Wayback Machine” może napotykać wyzwania związane z archiwizacją stron z dynamiczną zawartością, interaktywnymi elementami czy stronami zabezpieczonymi hasłami.
„Wyzwania Techniczne” związane z funkcjonowaniem projektu „Wayback Machine” stanowią istotny aspekt jego działania. Pomimo wszechstronności i użyteczności tej usługi, istnieją pewne trudności techniczne, które mogą wpływać na jakość archiwizowanych kopii stron internetowych.
Jednym z głównych wyzwań jest archiwizacja stron zawierających dynamiczną zawartość. Współczesne strony internetowe często wykorzystują technologie takie jak JavaScript czy AJAX, które pozwalają na dynamiczne zmiany treści bez potrzeby przeładowania całej strony. Archiwizacja takich stron może być trudniejsza, ponieważ tradycyjne metody zbierania treści nie zawsze oddają pełen kontekst interakcji i zmian na stronie.
Kolejnym wyzwaniem są interaktywne elementy na stronach, takie jak formularze czy przyciski do interakcji użytkownika. „Wayback Machine” może napotykać trudności w archiwizacji i odtworzeniu tych elementów, co może wpłynąć na pełne zrozumienie i funkcjonalność strony w przeszłości.
Dodatkowo, strony zabezpieczone hasłami czy dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników stanowią kolejne wyzwanie. Archiwizacja takich stron może być ograniczona przez brak dostępu do treści chronionych hasłem lub prywatnych kont użytkowników.
Warto również zauważyć, że dynamiczny rozwój technologii internetowych wprowadza ciągłe wyzwania związane z utrzymaniem zgodności i funkcjonalności „Wayback Machine”. Konieczność dostosowywania się do nowych standardów, protokołów i zmian w sposobie tworzenia stron internetowych jest kluczowa dla zapewnienia skutecznej archiwizacji.
Mimo tych technicznych wyzwań, projekt „Wayback Machine” dąży do ciągłego doskonalenia swoich metod i narzędzi, aby jak najlepiej zachować treści internetowe dla przyszłych pokoleń. Wprowadzane innowacje i adaptacja do zmieniającej się technologii są kluczowe dla efektywnego przeciwdziałania tym wyzwaniom.
- Niepełność i Nieaktualność: Nie wszystkie strony internetowe są archiwizowane, a niektóre zarchiwizowane kopie mogą być niekompletne lub nieaktualne.
„Niepełność i Nieaktualność” stanowią dwie istotne kwestie związane z funkcjonowaniem projektu „Wayback Machine”. Chociaż ta usługa ma ogromny potencjał do archiwizowania treści internetowych, nie wszystkie strony są objęte procesem archiwizacji, co może prowadzić do pewnych ograniczeń.
Pierwszym aspektem jest fakt, że nie wszystkie strony internetowe są archiwizowane. Mechanizmy archiwizacji opierają się na indeksowaniu publicznie dostępnych stron internetowych. Oznacza to, że strony z ograniczonym dostępem, zabezpieczone hasłami lub te, które nie są indeksowane przez wyszukiwarki, mogą nie zostać uwzględnione w archiwum „Wayback Machine”. W rezultacie pewne obszary internetu mogą pozostać niedostępne w archiwalnym kontekście.
Drugim aspektem jest możliwość, że zarchiwizowane kopie stron mogą być niekompletne lub nieaktualne. Współczesne strony internetowe zmieniają się dynamicznie, a niektóre z nich mogą posiadać dynamiczną zawartość generowaną na żądanie użytkownika. W takich przypadkach archiwizowane kopie mogą nie oddać pełnego kontekstu interakcji i treści. Ponadto, strony związane z wydarzeniami bieżącymi czy aktualnymi informacjami mogą stać się przestarzałe w archiwum, co wpływa na ich użyteczność.
Mimo tych ograniczeń, „Wayback Machine” stara się zapewnić jak najbardziej wszechstronną i kompleksową archiwizację treści internetowych. Jednakże, użytkownicy powinni być świadomi, że nie wszystkie strony będą dostępne w archiwum, a niektóre zarchiwizowane kopie mogą być niekompletne lub nieaktualne. Ważne jest zrozumienie, że archiwum to narzędzie, które może pomóc w badaniach, analizie zmian na stronach i odtworzeniu treści, ale nie zawsze oddaje w 100% oryginalny kontekst i funkcjonalność strony.
- Prawa Autorskie i Prywatność: Archiwizacja stron internetowych może w pewnych przypadkach naruszać prawa autorskie lub prywatność, co jest kwestią kontrowersyjną.
Kwestie związane z „Prawami Autorskimi i Prywatnością” stanowią istotny aspekt w kontekście archiwizacji stron internetowych za pomocą „Wayback Machine” oraz podobnych projektów. Archiwizacja treści online może prowadzić do rozmaitych problemów związanych z prawami autorskimi, prawem do prywatności oraz ochroną danych osobowych.
W przypadku praw autorskich, archiwizacja stron internetowych może budzić obawy dotyczące nieautoryzowanego reprodukowania i dystrybuowania treści stworzonych przez innych. Strony internetowe, ich zawartość, grafiki czy media są chronione prawem autorskim, a ich archiwizacja może być interpretowana jako naruszenie tych praw. W związku z tym, istnieje konieczność rozważenia kwestii licencji, zgód oraz odpowiednich zabezpieczeń prawnych przed przystąpieniem do archiwizacji stron.
Kwestie prywatności i ochrony danych osobowych również stanowią istotny punkt rozważań. Wielu użytkowników korzysta z Internetu, aby publikować treści osobiste, a także przekazywać informacje prywatne i wrażliwe. Archiwizacja tych treści bez zgody użytkowników może prowadzić do naruszenia ich prywatności. Projekt „Wayback Machine” stara się ograniczyć ryzyko naruszeń prywatności poprzez ograniczenie indeksowania stron z danymi osobowymi lub zabezpieczenie treści prywatnych.
W związku z powyższym, należy zrozumieć, że archiwizacja stron internetowych nie jest pozbawiona kontrowersji i wymaga uwzględnienia aspektów prawnych oraz etycznych. Odpowiednie zabezpieczenia, uzyskiwanie zgód od właścicieli treści oraz respektowanie prawa do prywatności stanowią istotne elementy w zachowaniu równowagi między dostępem do informacji a poszanowaniem praw autorskich i prywatności użytkowników.
„Wayback Machine” stanowi cenne narzędzie dla osób interesujących się historią internetu, badaczy, dziennikarzy, prawników i innych, którzy potrzebują dostępu do wcześniejszych wersji stron internetowych. Jednakże, choć jest to potężne narzędzie, należy pamiętać o pewnych ograniczeniach, takich jak kompletność i dokładność archiwizacji oraz kwestie związane z prawami autorskimi i prywatnością.